Βλέποντας κάποιος τα στατιστικά στοιχεία των πανελλαδικών εξετάσεων παρατηρεί πως ένας στους τρεις μαθητές επιλέγει - όχι τυχαία - την κατεύθυνση "Οικονομίας & Πληροφορικής". Το γεγονός αυτό αυξάνει την ευθύνη όλων όσων ασχολούμαστε με τη διδασκαλία των οικονομικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, να μην απογοητεύσουμε τις προσδοκίες των νέων που ακολούθησαν αυτόν τον δρόμο σπουδών. Σίγουρα, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλα βήματα προς τα εμπρός στη διδασκαλία των οικονομικών τόσο με τον θεσμό της "τράπεζας θεμάτων", όσο και με τα διαγωνίσματα του περιοδικού ΞΕΝΟΦΩΝ. Πλέον κυριαρχεί μία κουλτούρα ασκήσεων που απαιτεί τη βαθύτερη κατανόηση της οικονομικής επιστήμης και όχι μία επιφανειακή αφομίωση συγκεκριμένων μεθοδολογιών.
Επίσης, πολλοί συνάδελφοι έχουν δημιουργήσει και προσφέρει ελεύθερα το υλικό τους στο διαδίκτυο δίνοντας πρόσβαση σε εκπαιδευτικούς και μαθητές σε videos, quizzes, GeoGebra εφαρμογές, λυμένες ασκήσεις κ.α. Όλα τα ανωτέρω έχουν βελτιώσει το επίπεδο της παρεχόμενης οικονομικής εκπαίδευσης και ταυτόχρονα έχουν βοηθήσει όποιον εκπαιδευτικό ή μαθητή επιθυμεί να εμβαθύνει στο μάθημα των οικονομικών να έχει ελεύθερη πρόσβαση σε πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό μειώνοντας τις κοινωνικές ανισότητες που μπορεί να οφείλονται σε οικονομικούς ή γεωγραφικούς περιορισμούς.
Νομίζω ότι τώρα οι συνθήκες είναι ώριμες να περάσουμε στο επόμενο βήμα αναβάθμισης της διδασκαλίας των οικονομικών στο Ελληνικό Λύκειο μέσω της υιοθέτησης ενός νέου, πιο σύγχρονου και δίκαιου format εξετάσεων. Ο σημερινός τρόπος εξέτασης απαιτεί σε μεγάλο βαθμό την αποστήθιση του σχολικού βιβλίου και δε βοηθά να διακριθούν οι μαθητές που έχουν εμβαθύνει στην επιστήμη των οικονομικών, παρά τη σαφέστατη βελτίωση της ποιότητας των θεμάτων που τα τελευταία χρόνια έχουν τεθεί στις πανελλαδικές εξετάσεις. Σίγουρα, η υιοθέτηση του "πολλαπλού βιβλίου" αλλά και ο θεσμός της "τράπεζας θεμάτων" αναβαθμίζούν την ποιότητα του διαθέσιμου εκπαιδευτικού υλικού, αλλά για να αναδειχθεί η χρησιμότητά τους θα πρέπει να υιοθετηθεί μία διαφορετική εξεταστική φιλοσοφία.
Κατά την άποψή μου λοιπόν, το νέο format των εξετάσεων θα πρέπει να αποτελείται από 4 ομάδες, όπου το άθροισμα των βαθμών θα είναι ίσο με το 100, με την εξής δομή:
Ομάδα Α (30 μονάδες)
Η ομάδα Α θα πρέπει να διαπερνά όλο το φάσμα της εξεταστέας ύλης και να ελέγχει τον βαθμό κατανόησης του μαθητή μέσω 10 ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής που θα βαθμολογείται έκαστη με 3 μονάδες. Ο μαθητής δε θα πρέπει απλά να κυκλώνει την σωστή απάντηση αλλά ταυτόχρονα θα απαιτείται μία μικρής έκτασης τεκμηρίωση για την επιλογή που έχει κυκλώσει ως σωστή. Με τον τρόπο αυτό, ο παράγοντας τύχη ή αντιγραφή αμβλύνεται και ταυτόχρονα ελέγχεται ο βαθμός κατανόησης του συνόλου της εξεταστέας ύλης.
Ας δούμε ένα παράδειγμα:
Σε μία μιρκή οικονομία ενός νησιού με 2.500 κατοίκους, ο αριθμός των απασχολουμένων είναι 800 άτομα, τα παιδιά είναι 600, οι συνταξιούχοι είναι 700 άτομα, οι άεργοι είναι 100 άτομα, τα άτομα που δεν μπορούν να εργαστούν λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας είναι 100 και ο αριθμός των ατόμων που ψάχνουν ενεργά να βρουν απασχόληση αλλά δεν βρίσκουν είναι 200 άτομα. Το ποσοστό ανεργίας της μικρής αυτής οικονομίας είναι ίσο με:
α) 8%
β) 20%
γ) 25%
δ) 30%
Ο μαθητής προκειμένου να ανταμοιφθεί με τις 3 μονάδες θα πρέπει αρχικά να διατυπώσει τον τύπο υπολογισμού του ποσοστού ανεργίας και στη συνέχεια να αποδείξει πως κατέληξε στο αποτέλεσμα που έχει επιλέξει ως την σωστή επιλογή.
Ομάδα Β (20 μονάδες)
Η ομάδα Β θα πρέπει - κατά την γνώμη μου - να ελέγχει την κριτική σκέψη του μαθητή. Εάν δηλαδή μπορεί να κατανοήσει ένα οικονομικό άρθρο και να προσαρμόσει τις γνώσεις του στις απαιτήσεις των ερωτήσεων που θα πηγάζουν μέσα από το άρθο. Ας δούμε ένα παράδειγμα.
"Η ακτοπλοϊκή εταιρεία Α κατέχει μερίδιο αγοράς ίσο με το 25% της αγοράς ακτοπλοϊκών εισιτηρίων, ενώ η ακτοπλοϊκή εταιρεία Β κατέχει αντίστοιχα το 35%. Οι Διοικήσεις αυτών των δύο μεγάλων Ελληνικών ακτοπλοϊκών εταιρειών βρίσκονται σε συζητήσεις προκειμένου να συγχωνευθούν. Στις 19 Φεβρουαρίου 2024 κατέθεσαν αίτημα στην Επιτροπή Ανταγωνισμού προκειμένου να λάβουν το πράσινο φως και να προχωρήσουν στην συγχώνευση. Η επιτροπή ανταγωνισμού συνεδρίασε την 1η Απριλίου 2024 και ύστερα από ενδελεχή εξέταση του αιτήματός τους απάντησε αρνητικά στο αίτημα των εταιρειών να συγχωνευθούν".
Να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:
α) Για ποιους λόγους οι δύο εταιρείες θεωρείτε πιθανό να θέλουν να συγχωνευθούν; Η απάντησή σας να συνοδεύεται και από το αντίστοιχο διάγραμμα.
β) Για ποιους λόγους θεωρείτε πιθανό η επιτροπή ανταγωνισμού να απέριψε το αίτημα των δύο εταιρειών;
γ) Να εξήγησετε και να δείξετε διαγραμματικά την απώλεια κοινωνικής ευημερίας που προκύπτει όταν μία αγορά μετατρέπεται από τελείως ανταγωνιστική σε μονοπώλιο.
Ομάδα Γ (25 μονάδες)
Μία άσκηση που να ελέγχει τις γνώσεις των μαθητών στο πεδίο της Μικροοικονομικής θεωρίας και να απαιτεί διαγραμματική ανάλυση.
Ομάδα Δ (25 μονάδες)
Μία άσκηση που να ελέγχει τις γνώσεις των μαθητών στο πεδίο της Μακροοικονομικής θεωρίας και να απαιτεί εφαρμογή από πραγματικά δεδομένα των οικονομιών της χώρας μας ή της Ευρώπης ή άλλων κρατών. Για την πιο ρεαλιστική δημιουργία ασκήσεων θα πρότεινα να επιτρέπεται οι μαθητές να χρησιμοποιούν υπολογιστική μηχανή συγκεκριμένου τύπου ώστε να μην υπάρχουν διακρίσεις. Άλλωστε αυτό είναι μία πρακτική που εφαρμόζεται σε πολλές εξετάσεις στο εξωτερικό.
Ποια οφέλη όμως προκύπτουν από την αλλαγή του format εξετάσεων;
Ο παράγων τύχη ή αντιγραφή στις ερωτήσεις Πολλαπλής επιλογής πλέον δε θα μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση του βαθμού. Όσοι διορθώνουμε στις εξετάσεις έχουμε πολλές φορές δει γραπτά που είναι "λευκές κόλλες" που έχουν όμως ορθές απαντήσεις στις ερωτήσεις Σωστού ή Λάθους και Πολλαπλής επιλογής. Προφανώς, κατανοούμε ότι πρόκειται για αντιγραφή. Συνεπώς, εάν ζητηθεί να τεκμηριωθεί η απάντηση που επιλέχθηκε ως σωστή, τότε το παραπάνω πρόβλημα λύνεται.
Οι 10 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής είναι ένας ικανός αριθμός να διαπεράσει όλη την εξεταστέα ύλη και να κρίνει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τις οικονομικές γνώσεις που ο υποψήφιος διαθέτει.
Κατά τα διεθνή πρότυπα εξετάσεων στο μάθημα των οικονομικών, η εισαγωγή άρθρου στο οποίο οι μαθητές θα πρέπει να κάνουν σχολιασμό σε συγκεκριμένες ερωτήσεις που θα τους τεθούν, από τη μία καλλιεργεί την κριτική σκέψη των μαθητών και από την άλλη τους αποφορτίζει από το βάρος της αποστήθισης.
Οι μαθητές αλλά και οι καθηγητές προκειμένου να προετοιμαστούν για τις εξετάσεις θα διαβάζουν περισσότερα οικονομικά άρθρα και ως εκ τούτου όλοι θα είναι περισσότερο ενημερώμενοι για τα τεκταινόμενα στην Ελληνική και διεθνή οικονομία.
Τέλος, οι καθηγητές που θα διορθώνουν τα γραπτά στις εξετάσεις δε θα είναι αναγκασμένοι να ακολουθούν κάποιο βιβλίο αλλά θα κρίνουν τον μαθητή για την επάρκεια των γνώσεων που έχει στην οικονομική επιστήμη. Το γεγονός αυτό θα μας βελτιώσει ως επιστήμονες γιατί θα ερχόμαστε σε επαφή με ενδιαφέρουσες επιστημονικές προσεγγίσεις των μαθητών οι οποίες θα μας προβληματίζουν και θα μας ωθούν σε διαρκή βελτίωση και εμβάθυνση.