Είναι γεγονός ότι στην Ελλάδα τα παιδιά δεν μαθαίνουν οικονομικά. Αλλά και αυτά τα λίγα "οικονομικά" που μαθαίνουν, τα διδάσκουμε σε πολλές περιπτώσεις λάθος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ταύτιση του "αποπληθωριστή του ΑΕΠ" (GDP deflator) με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (Consumer Price Index), η ταύτιση των οικονομικών πολιτικών κυβερνητικής παρέμβασης (government intervention) μόνο με την επιβολή ανώτατης και κατώτατης τιμής, η ψευδαίσθηση ότι πάνω στην Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων της οικονομίας δεν υπάρχει ανεργία (ενώ στην πραγματικότητα υπάρχει το φυσιολογικό ποσοστό ανεργίας) και πολλά ακόμα.
Τα προβλήματα από την σύγχυση που επικρατεί σε ένα μεγάλο αριθμό διδασκόντων σε ότι αφορά την διδασκαλία των οικονομικών τα βλέπουμε από τα τραγελαφικά λάθη, όχι μόνο στις πανελλαδικές εξετάσεις αλλά και σε αντίστοιχες φροντιστηριακές εξετάσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Η κορυφαία στιγμή όμως της σύγχυσης που επικρατεί - εντάσσω και τον εαυτό μου - αναδείχθηκε φέτος από ένα mail που έλαβα από τον κ. Κωνσταντίνο Ζιώγα, Καθηγητή ΙΒ στο Κολέγιο Αθηνών, με τον οποίο έχω την τιμή και την χαρά να συζητάμε για θέματα που αφορούν την επιστήμη και την δουλειά μας.
Ο Κωνσταντίνος Ζιώγας, για όσους δεν τον γνωρίζουν, είναι ο πλέον διακεκριμένος Έλληνας Καθηγητής οικονομικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ένας εκ των κορυφαίων διεθνώς. Έχει συγγράψει πλειάδα οικονομικών εγχειριδίων σε διεθνούς κύρους εκδοτικούς οίκους (Oxford University press) και θέματά του έχουν τεθεί σε εξετάσεις ΙΒ.
Με αφορμή τα φετινά θέματα στις πανελλαδικές εξετάσεις, ο Καθηγητής Ζιώγας μου έγραψε ότι ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε το φαινόμενο της επιβολής ανώτατης τιμής είναι απλουστευτικός και εσφαλμένος γιατί πρόκειται για 1st degree price discrimination. Με απλά λόγια, ο πωλητής σε καταστάσεις "μαύρης ή αλλιώς παράλληλης αγοράς" το πιο πιθανό είναι να επιδιώξει να εκμεταλευτεί ολόκληρο το πλεόνασμα του καταναλωτή. Ως εκ τούτου, είναι εσφαλμένη η Ελληνική λογική προσέγγισης που μας έχει παρασύρει (και πρέπει να έχουμε το θάρρος να αποδεχόμαστε τις αδυναμίες μας και να βελτιωνόμαστε).
Ας δώσω ένα παράδειγμα όμως για να γίνει κατανοητό το "σφάλμα λογικής" με το οποίο πορευόμαστε όλα αυτά τα χρόνια και το οποίο ελπίζω να λήξει εδώ. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι η αγοραία ζήτηση για "χειρουρχικές μάσκες" κατά την αρχική περίοδο της πανδημίας ήταν QD = 20 - 2P και αντίστοιχα η αγοραία προσφορά Qs = -4 + 2P. Η τιμή ισορροπίας του αγαθού διαμορφώθηκε στα 6€ και έστω ότι το κράτος παρεμβαίνει στην αγορά για να προστατεύσει τους καταναλωτές και επιβάλλει ως "ανώτατη τιμή πώλησης" τα 4€.
Όπως βλέπουμε από το διάγραμμα πιο πάνω, στην τιμή των 4€ ανά χειρουρχική μάσκα οι παραγωγοί έχουν κίνητρο να προσφέρουν μόνο 4 μονάδες προϊόντος. Εάν πειθαρχήσουν στην "ανώτατη τιμή" που το κράτος όρισε, τότε τα έσοδά τους θα διαμορφωθούν σε 4 x 4 = 16 χρηματικές μονάδες και θα είναι καθ' όλα νόμιμοι.
Τι θα γίνει όμως στην περίπτωση εκείνη που δεν πειθαρχήσουν και επιδιώξουν να εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο για αυτούς (και τον χειρότερο για τους καταναλώτές) τρόπο την συγκυρία της πανδημίας; Όταν λοιπόν το κράτος δεν έχει τον απόλυτο έλεγχο (με κουπόνια, συγκεκριμένα κοινωνικά κριτήρια κ.α.), τότε οι παραγωγοί το πιο πιθανό (χωρίς όμως να είναι σίγουρο) είναι να επιδιώξουν να προσαρτήσουν στα έσοδά τους το πλεόνασμα καταναλωτή (consumer surplus).
Στο παραπάνω παράδειγμα δηλαδή, θα επιδιώξουν την 1η μονάδα παραγωγής να την διαθέσουν στην καλύτερη τιμή που μπορούν να αποκομίσουν. Αλγεβρικά, κάνοντας αντικατάσταση στην συνάρτηση ζήτησης την 1η μονάδα θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν καταναλωτές που είναι διατεθειμένοι να την απορροφήσουν στην τιμή των 9,5€. Ακολούθως, εάν βάλουμε την 2η μονάδα στην συνάρτηση ζήτησης, θα αποκομίσουν 9€, αντίστοιχα από την 3η μονάδα θα αποκομίσουν 8,5€ και ΜΟΝΟ από την 4η θα αποκομίσουν 8€. Συνολικά δηλαδή, εάν διαθέσουν το προϊόν στην "παράλληλη αγορά" έχουν τη δυνατότητα να λάβουν ως μέγιστα έσοδα το ποσό των 35€. Η Ελληνική εκδοχή όμως (έως τώρα) μιλούσε για 4 x 8 = 32€. Κάτι το οποίο αποδείξαμε πιο πάνω ότι δεν ισχύει.
Από την παραπάνω ανάλυση, για εμένα τουλάχιστον, δίνεται τέλος στην επί μακρόν λάθος προσέγγιση της "ανώτατης τιμής" και εύχομαι να αποτελέσει αφορμή να αλλάξει προς το ουσιαστικότερο το πρόγραμμα σπουδών των οικονομικών. Δηλαδή, το νέο πρόγραμμα σπουδών, πέρα από τα γνωστά θέματα Μίκρο και Μάκρο που σήμερα εξετάζει να εντάξει σοβαρότερα οικονομικά ζητήματα όπως ενδεικτικά είναι:
Το κοινωνικό πλεόνασμα (πλεόνασμα καταναλωτή + πλεόνασμα παραγωγού)
Οι έμμεσοι φόροι και οι επιδοτήσεις
Οι αποτυχίες της αγοράς,
Οι κοινωνικές ανισότητες
Ο κύκλος της φτώχειας
Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες
και πολλά ακόμα που θα βοηθήσουν τους μαθητές να φεύγουν από το σχολείο με πραγματικές γνώσεις και τους καθηγητές να αναβαθμίζουν τις γνώσεις τους.
Comments